ARTEMİS PROGRAMI - AstroNotlar

AstroNotlar’dan, merhaba! Bu haftaki yayınımızda NASA’nın devasa Space Launch System, kısaca SLS roket testinden ve bu roketle Ay’a nasıl gideceklerinden bahsedeceğiz. Hatırlarsanız birkaç yıl öncesine kadar NASA’nın hedefi Mars’tı ancak son zamanlarda rotayı Ay’a çevirdi. Öncelikle neden böyle bir şey yaptığını soralım. Daha sonra geçen haftaki SLS testinden bahsederiz.

NASA bu konuda biraz daha adım adım ilerlemek istiyor. Mars konusunda hiç insanlı tecrübemiz yok ama Ay’a daha önce insanlı görevler düzenlendi. Apollo 8 ile başlayan görevler, Apollo 17’ye kadar devam etti ve toplamda 12 kişi Ay yüzeyinde yürüdü, 12 kişi de inemese de Ay yörüngesinde dolandı. Bunlar yaklaşık 50 yıl önceydi. Çok uzun zaman geçti ve bu sırada teknoloji gelişti. Yine Saturn V roketiyle gitmeye kalkmazlar herhalde. İşte tam da bu noktada bölümümüzün konularından biri olan SLS roketiyle tanışıyoruz. SLS, Uzay Fırlatma Sistemi anlamına gelen, Space Launch System adında, yaklaşık 110 metre uzunluğunda kocaman bir roket. Bu roketin üzerine Orion adlı kapsül takılarak Ay’a mürettebat ve kargo gönderilmesi planlanıyor. Burada edinilecek deneyimler sayesinde Mars’a gitmenin daha kolay olacağı düşünülüyor.

Bu bölümde SLS’nin teknik detaylarına çok girmeyeceğiz. Aslında daha çok Artemis programıyla ilgili konuşmak istiyoruz. 50 yıl aradan sonra insanlık tekrar Ay yolculuğuna çıkacak! Peki Artemis Programı ne oluyor tam olarak?

Artemis Programı, NASA’nın yönettiği, Ay yüzeyinde ve yörüngesinde kalıcı istasyonlar kurmayı planlayan programın adı. Ayrıca Ay yüzeyine kurulacak istasyonun Ay’ın güney kutbuna, yani daha önce hiç bir insanın ayak basmadığı bir bölgeye kurulması da herkesi heyecanlandırıyor. İsmi de çok iyi seçilmiş. Artemis, Yunan mitolojisinde Apollon’un ikiz kız kardeşinin adı.

Ayrıca Andy Weir’in Artemis isminde bir bilimkurgu romanı da var. Kitapta da insanlar Ay’da bir şehir kuruyorlar ve şehrin adı Artemis. Nasıl kurulacak bu istasyonlar, insanlar nasıl gidecek?

Artemis Programı 4 ana aşamadan oluşuyor. Bunun ilki Artemis 1, Orion kapsülünün SLS roketiyle mürettebatsız bir şekilde Ay yörüngesine gönderilip geri gelmesini kapsıyor. Görev süresinin 26 ile 42 gün arasında olması planlanıyor. Normalde bu aşamanın 2021’de gerçekleşmesi gerekiyordu ama ertelendi.

Peki ne zaman gerçekleşecek? Hala yerde testler devam ediyor sanırım.

En başta söylediğimiz SLS roket testi, 20 Haziran’da, NASA’nın Florida’daki merkezi Kennedy Space Center’da gerçekleşti. Nisan’da da testler yapılmıştı ama bu seferki testin en önemli yanı, ilk defa SLS’nin tam olarak yakıtla doldurulması oldu. SLS roketi yakıt olarak sıvı hidrojen (LH2) ve sıvı oksijen (LOX) kullanıyor. Nisan’da, yakıt tankından hidrojen sızdığı için test iptal edilmişti.

Test diyoruz ama gerçek bir fırlatma süreci izleniyor diye biliyoruz. Bu sefer başarılı olabildiler mi bari?

Bütün süreç, tıpkı fırlatma yapılıyormuş gibi işledi. Yaklaşık 50 saat boyunca test devam etti ve bu sefer de hidrojen sızıntısı oldu ama geçen seferki kadar önemli bir noktada olmadığı için, test büyük ölçüde başarılı olarak kabul ediliyor. Fırlatmaya 29 saniye kala test işlemleri durduruldu. Asıl hedef 9 saniye kalana kadar devam etmekti ama sanırım sızıntı sebebiyle o kadar ileriye gitmediler. Testlerden alınan veriler analiz edilecek ve sonrasında roket ve rampa duruma göre bakıma alınabilecek. SLS roketi, Orion kapsülüyle birlikte bu senenin, yani 2022’nin yaz sonunda fırlatılabilir gibi görünüyor ama test verileri tamamen analiz edilip de roketin uçmaya hazır olduğuna kesin karar verilene kadar bu tarih ertelenebilir.

Artemis 1’den bahsettik. Sıradaki aşama ne?

Sırada Artemis 2 var. Mürettebatsız uçuş başarılı bir şekilde tamamlandıktan sonra bu sefer Orion kapsülü astronotlarla birlikte Ay yörüngesine gidecek ve geri dönecekler. Bunun için planlanan tarih ise 2023.

Oraya kadar gidip yüzeye inemeyecekler mi yani?

Ay yüzeyine iniş, Artemis 3 ile gerçekleşecek. Astronotlar Ay’ın güney kutbuna inecekler ve orada yaklaşık 7 gün geçirecekler. Bu görevlerde, oksijen ve yakıta çevrilmek üzere su ve benzeri kaynaklar aranacak ve bulunan su işlenmeye çalışılacak. Daha sonra Dünya’ya doğru yola çıkacaklar. Bu görevin de 2024’te gerçekleşmesi planlanıyor. Artemis 4’ün amacı ise Ay yörüngesinde uluslararası bir istasyon yapmak. Bu istasyonun ilk parçalarının 2024 yılında gönderilmesi planlanıyor.

Yani sonuç olarak NASA, Artemis Programıyla 2020’li yılların sonuna kadar Ay yüzeyinde ve yörüngesinde yaşanabilir kalıcı istasyonlar kurmayı hedefliyor. Görev başarılı olursa, 1972’de fırlatılan Apollo 17’den bu yana ilk defa Ay yüzeyine insanlar inecek.

astronotlar.org@gmail.com e-posta adresimize konuştuğumuz içeriklere dair düşüncelerinizi ve değinmemizi istediğiniz konuları yazabilir, bir kitap, link veya bilgi paylaşımında bulunabilirsiniz. Sosyal medya hesaplarımızı Instagram ve Twitter’dan “astro_notlar” olarak takibe almayı unutmayın! Facebook’tan vazgeçmem diyenler ise bizi AstroNotlar sayfasında bulabilirler. Gelecek hafta görüşünceye dek, gökyüzüne iyi bakın, hoşçakalın!

E-posta: astronotlar.org@gmail.com
Facebook: facebook.com/astronotlar.org
Instagram: instagram.com/astro

Kaynaklar:

https://solarsystem.nasa.gov/news/890/who-has-walked-on-the-moon/

https://www.space.com/33908-space-launch-system.html

https://www.nasa.gov/centers/johnson/rocketpark/saturn_v.html

https://www.space.com/nasa-scaling-back-artemis-1-moon-mission-test (Nisan’daki başarısız test)

https://www.space.com/artemis-1-moon-rocket-wet-dress-rehearsal-begins-today

https://www.space.com/nasa-artemis-1-moon-rocket-next-steps

https://www.nasa.gov/image-feature/artemis-i-map

https://www.nasa.gov/press-release/nasa-publishes-artemis-plan-to-land-first-woman-next-man-on-moon-in-2024

https://www.nasa.gov/specials/artemis/

https://www.nasa.gov/what-is-artemis