AstroNotlar’dan, merhaba! Bu haftaki yayınımızda Marslı bir çiçekten bahsedeceğiz. Geçtiğimiz haftalarda NASA’nın 9 yılı aşkın süredir Mars yüzeyinde görev yapan Curiosity aracı çiçek ve mercana benzeyen bir kayaç keşfetti ve bunu “Curiosity Marslı bir çiçek keşfetti” başlığıyla duyurdu.
“Marslı bir çiçek keşfettik” deniliyor ama bu canlı bir organizma kalıntısı değil. Sadece şeklinden dolayı böyle bir benzetme yapılmış. Bulunan bu kayaç çok küçük ve aslında ilk defa gözlemlenen türde bir şey de değil ama şeklinden dolayı kısa sürede büyük yankı uyandırdı. O kadar küçük ki, 25 kuruş bile bu kayaçtan daha büyük.
Peki bu “çiçek” bu kadar küçükse neden önemli?
Boyu küçük olabilir ama anlattıkları büyük. Geçtiğimiz 25 Şubat’ta Curiosity tarafından gönderilen bu görseldeki yapının 3 milyar yıl önce oluştuğu düşünülüyor. Yani Mars’ın antik zamanlarından bahsediyoruz. Marslı çiçeğimizin, suyun minarelleri taşımasıyla oluştuğu düşünülüyor.
Peki bu cisim bu kadar küçükse nasıl tespit edildi? Curiosity’nin kameraları bu iş için yeterli mi?
Curiosity’nin kamerasından kısaca bahsetmemiz gerekli. Tam adıyla Mars Hand Lens Imager, Curiosity’nin robotik kolunun ucunda bulunuyor ve görsel oluşturmak için ilginç bir yol izliyor. Telefonunuzun kamerasını açın ve elinizi, avcunuz size bakacak şekilde uzatın. Telefonu tuttuğunuz elinizi ise diğerinden yaklaşık 5-10 santimetre uzağında tutup fotoğraf çekin ve çektiğiniz fotoğrafa dikkatle bakın. Eğer telefonunuz elinizi odakladıysa arka planın bulanık olduğunu göreceksiniz. Eğer fotoğraf arka plana odaklanmışsa, bu sefer de eliniz bulanık görünür. İşte tam da bu noktada odak birleştirme yöntemi denilen bir teknik var. Aynı açıdan farklı odaklarla çekilen fotoğraflar birleştiriliyor ve böylece görmek istediğimiz her şeyi net olarak görebiliyoruz.
Bu tekniğin çalışması için en az 2 görsele ihtiyacımız var. Curiosity’nin kamerası ise 8 taneye kadar görsel birleştirebiliyor. Bunlar farklı zamanlarda çekilmiş görseller de olabiliyor bazen, ama hedef cisim aynı olmalı. 8 görselden siyah-beyaz ve renkli olmak üzere 2 görsel oluşturup Dünya’ya gönderiyor. Bu sayede Dünya’ya gönderilen görüntülerin sayısı da azalmış oluyor. Çünkü kamera, bu işlemi Mars’ta yapıyor ve görüntüler o şekilde gönderiliyor. Böylece de aktarım yapılması gereken veri miktarı azaltılmış oluyor yani.
Curiosity’nin Gale Krateri’ne gönderilmesinin sebebi de antik zamanlarda orada su olduğunu düşünmemiz. Gale Krateri yaklaşık 150 kilometre çapında baya geniş bir krater. Ortasında da yaklaşık 5,5 kilometre yüksekliğinde bir tepe bulunuyor. Günümüzden 3,7 milyar yıl önce bir meteor çarpmasıyla bu kraterin oluştuğu düşünülüyor. Krater oluştuktan sonra ise yeraltı suları ve yağmur suları buraya dolmaya başlıyor. Dolarken beraberlerinde getirdikleri mineral ve parçacıklar zamanla katmanlar oluşturuyor. İşte bu bilgilerin çoğunu Curiosity’nin Gale kraterinde keşfettiği, az önce bahsettiğimiz çiçek kayacı gibi yapılar sayesinde öğreniyoruz. Bu arada çiçek kayacı diyorum ama başta da belirttiğimiz gibi sadece şeklinden dolayı “çiçek” diyoruz. Yoksa bu yapıda kayaçlar daha önce de keşfedilmiş. Şimdi bulunanın farkı sadece şekli.
Su hayat için vazgeçilmez bir şey ancak tek başına da yeterli bir kanıt değildir herhalde. Gale Krateri’nde su olduğu için mi hayat olduğunu düşünüyoruz yoksa başka nedenler de var mı?
Gale Krateri’nde yapılan kimyasal analizler sonucunda yeraltındaki ve yüzeydeki su birikintilerinde mikroplara uygun bir ortam olduğu keşfedilmiş. Kraterden alınan sondaj örneklerinde de mikropların varlığına işaret eden organik moleküllere rastlanmış. Tüm bu kanıtların sonucunda eğer Mars’ta bir zamanlar hayat varsa, bu canlıların yaşamış olduğu muhtemel yerlerden birisi Gale krateri olabilir.
Yani günümüzden milyarlarca yıl önce yaşamın oluştuğu topraklarda şimdi bambaşka bir yaşamın ürettiği bir robot dolaşıyor. Gerçekten çok fantastik!
KAYNAKLAR:
https://mars.nasa.gov/resources/26587/curiosity-finds-a-martian-flower/?site=msl
https://mars.nasa.gov/raw_images/1029747/?site=msl
https://www.jpl.nasa.gov/videos/a-guide-to-gale-crater
https://www.livescience.com/tiny-mineral-flower-on-mars
https://www.leonarddavid.com/curiosity-mars-rover-driving-to-new-geologic-formation/
https://mars.nasa.gov/system/downloadable_items/47038_PIA25077.jpg
https://mars.nasa.gov/system/downloadable_items/47039_PIA25077-figA.jpg
