AstroNotlar’dan, merhaba! Bu yayınımızda geçtiğimiz haftalarda gerçekleşen bazı harberlerden bahsedeceğiz. Bir yandan Çin, küçük uydular göndermek için Smart Dragon 3 adında bir roket geliştiriyor, bir yandan da Uluslararası Uzay İstasyonu’nda uzay yürüyüşleri devam ediyor ama bazı sorunlar var. Öncelikle Çin’in roketi ile başlayalım. Son zamanlarda Çin’den pek çok roket testi duyuyoruz sanki.
Çin’de China Rocket Co. Ltd. adında bir şirket var ve bir süredir katı yakıtlı roketlerle ilgili çalışıyorlar. Katı yakıt konusuna şu an detaylı girmeyeceğim ama en azından basitçe sıvı yakıtlı motorlardan farkına değineyim. İki yakıt türünün de kendine göre avantajları var. Katı yakıt, gücü kontrol altına alınamayan, bir kere ateşlenince yakıt bitene kadar devam eden bir yakıt türü, sıvı yakıt ise ateşlendikten sonra gaz ayarı yapılabilen ve hatta motorun durdurulup tekrar ateşlenebildiği bir tür.
“Peki kontrol edebildiğimiz bir yakıt varken neden kontrolsüz olanı seçiyoruz? O zaman bütün roketler sıvı yakıtlı olsun” dediğinizi duyar gibiyiz. Katı yakıtlı roketler daha yüksek itki üretebiliyor. Dediğim gibi ikisinin de avantajları var. O nedenle kullanım alanına göre yakıt seçiliyor. Örneğin bazı roketlerin ilk aşamaları katı yakıtlı seçiliyor ki roket en ağır haldeyken yerden kalkabilsin. Sonraki aşamalarda ise sıvı yakıt kullanılıyor ki yörünge düzeltmeleri yapılabilsin.
Bu roketlerin amaçları ise; Güneş Eş Zamanlı yörüngeye küçük uyduları gönderebilmek. Bu yörüngedeki uydular sürekli Güneş’i görebilir ama aynı noktadan ancak 12 saatte bir geçebilirler. Bunu yapabilmek için dikey yörünge düzlemine sahipler. Yani sürekli kutuplardan geçerler. 2019 yılında fırlatılan Jielong 1 roketi, 200 kilogramlık yükü, bu yörünge düzleminde, 500 kilometre irtifaya bırakabilme kapasitesine sahipti.
Yörüngeleri daha detaylı öğrenmek isteyenlere “Hangi Uydu Nereye Uydu?” adlı 14. bölümümüzü önerebiliriz. 2019’un Ağustos ayında Jielong 1 roketi fırlatıldı. Çin’in kuzeybatısından fırlatılan roket, 3 uyduyu Güneş Eş Zamanlı yörüngeye çıkardı. Fırlatmadan sonra uydulardan sinyaller alındı ve fırlatmanın başarıyla gerçekleştiği duyuruldu.
Smart Dragon 3, Jielong 3 olarak da anılıyor. Yani az önce bahsettiğimiz roketin devamı gibi düşünülebilir. Bu roketi de China Rocket yapıyor ve amaçları, yaptıkları katı yakıtlı roketlerle küçük uyduları uzaya göndermeye çalışmak. Birkaç hafta önce, yük koruma kalkanlarının ayrılış testini başarılı bir şekilde gerçekleştirmişti. Şimdi ise roket, uçuş testi için hazır. 4 aşamalı Smart Dragon 3, 1500 kilogram yükü, 500 kilometre irtifadaki Güneş Eş Zamanlı yörüngeye gönderebilecek güce sahip. Smart Dragon 3 roketiyle birlikte bir seferde 20 uydunun fırlatılması düşünülüyor. Ayrıca kilogram başına belirli ücret karşılığında ticari uyduları da fırlatmayı hedefliyorlar. Yani bir nevi uzaya kargo gönderiyorsunuz.
Bir diğer haberimiz ise; geçtiğimiz Çarşamba günü Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki iki Rus kozmonot, Oleg Artemyev ve Denis Matveev uzay yürüyüşüne çıktı. Uzay yürüyüşü başladıktan yaklaşık 2 saat sonra Oleg Artemyev, uzay giysisindeki batarya göstergesinin dalgalandığını söylemesi üzerine Moskova’daki Görev Kontrol ekipleri tarafından “Her şeyi bırak ve hemen geri dön. İstasyonun elektriğine bağlan” denerek uzay yürüyüşünü bitirip istasyona girmesi istendi. Bu nedenle 6 buçuk saat olarak planlanan uzay yürüyüşü başladıktan yaklaşık 2 saat sonra Artemyev istasyona döndü.
Artemyev ve Matveev, Avrupa Uzay Ajansı ESA’nın European Robotic Arm adındaki robotik kolu ile ilgilenmek için uzay yürüyüşüne çıkmışlardı. Yürüyüş yarıda kesilmeden önce robotik kolun belirli yerlerine kameralar yerleştirdiler. Kolun bazı hareketlerle testlerinin de yapılması gerekiyordu ama uzay yürüyüşü yarıda kesilince bu görevler sonraki yürüyüşlere ertelendi. Uzay yürüyüşü yarım kaldığı için European Robotic Arm tamamen işlevsel hale gelemedi. Artemyev istasyona girdikten sonra Matveev bir süre daha dışarıda kaldı ama görevi tek başına tamamlayamazdı ve 4 saatin sonunda uzay yürüyüşü tamamen sonlandırıldı. Bu uzay yürüyüşü Artemyev’in 7. uzay yürüyüşü oldu ve böylece toplamda 45 saat 45 dakika boyunca uzay yürüyüşünde kalmış oldu. Matveev’in ise 3. uzay yürüyüşüydü ve ömrünün toplam 18 saat 20 dakikasını uzayda geçirdi.
Uzay istasyonuna takılı bir robotik kolun yaptığı hareketleri yüksek hassasiyetle gerçekleştirmesi gerekiyor. İstasyona yakın bir bölgede yapılacak yanlış bir hareket, büyük bir tehlikeyle sonuçlanabilir. Bu nedenle kolun belirli yerlerine kameralar yerleştiriliyor. Bu kameralar uzaklığı algılayabilen kameralar. Böylece kolun ve etrafındaki nesnelerin o anki konumu hakkında bilgi edinilebiliyor.
European Robotic Arm tamamen işlevsel olduğu zaman, yakaladığı yükleri Uluslararası Uzay İstasyonu’nun Rus kısmına taşımak için kullanılacak. Diğer robotik kollardan hiç biri Uluslararası Uzay İstasyonu’nun Rus kısmına ulaşamıyor. Boyu yaklaşık 11 metre ve kütlesi ise 630 kilogram. Otonom bir şekilde veya bir astronot tarafından verilen komutlarla hareket ediyor. Ayrıca bu robotik kolun en önemli özelliği, belirli bağlantı noktaları arasında yürüyebiliyor olması! Yani sabit bir yere bağlı değil.
astronotlar.org@gmail.com e-posta adresimize konuştuğumuz içeriklere dair düşüncelerinizi ve değinmemizi istediğiniz konuları yazabilir, bir kitap, link veya bilgi paylaşımında bulunabilirsiniz. Sosyal medya hesaplarımızı Instagram ve Twitter’dan “astro_notlar” olarak takibe almayı unutmayın! Facebook’tan vazgeçmem diyenler ise bizi AstroNotlar sayfasında bulabilirler. Gelecek hafta görüşünceye dek, gökyüzüne iyi bakın, hoşçakalın!
E-posta: astronotlar.org@gmail.com
Facebook: facebook.com/astronotlar.org
Instagram: instagram.com/astro
Kaynaklar:
https://www.space.com/china-solid-rocket-smart-dragon-3-debut-coming?utm_campaign=socialflow
https://www.space.com/russian-iss-spacewalk-cut-short-spacesuit-problem
https://tr2tr.wiki/wiki/European_Robotic_Arm
https://www.space.com/news/live/international-space-station-live-updates
Görseller:
https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/f4UrEos8hY7wmvHNezskLm.jpg
Facilities for a payload fairing separation test for China Rocket’s Smart Dragon 3 rocket. (Image credit: China Rocket)
https://cdn.mos.cms.futurecdn.net/TMjY2AD7zkAZ7uxUztFCYi-1200-80.jpg
Russian cosmonaut Oleg Artemyev, seen here at top, was ordered back inside the International Space Station after experiencing an electrical issue with his Orlan spacesuit during a spacewalk with Denis Matveev on Wednesday, Aug. 17, 2022. (Image credit: NASA TV)
_(cropped).jpg){kind=link}
The European robotic arm (ERA) is pictured extending out from the Nauka multipurpose laboratory module during a mobility test several days after Roscosmos cosmonauts Oleg Artemyev and Denis Matveev activated the ERA during a seven-hour and 42-minute spacewalk.