AstroNotlar’dan merhaba! Bu hafta harikalar yaratabileceğiniz bir konu ile karşınızdayız. “Astrofotoğrafçılık nedir, püf noktaları nelerdir gibi soruların cevaplarını öğreneceğiz. Öncelikle nedir bu astrofotoğrafçılık? Bir doğa manzarası fotoğrafı çeker gibi, elimize kamerayı alıp, gökyüzüne çevirip deklanşöre mi basıyoruz?
Aslında hem evet hem hayır. Tekniğimizin nasıl olacağına fotoğraflamak istediğimiz cisim karar vermektedir. Örneğin Güneş’in aktif olduğu bir dönemde Güneş lekelerini fotoğraflamak istiyorsanız, uygulamanız gereken teknik ile bir meteor fotoğrafı çekmek için kullanmanız gereken teknik bambaşkadır.
Güneş ve meteorların yanı sıra en popüler astrofotoğraf objesi ise tabii ki uydumuz “Ay”dır. Yeterince karanlık bir yerdeyseniz Samanyolu’nun fotoğrafını çekmek de mümkündür. Eğer bir dürbün veya ufak bir teleskobunuz varsa, Venüs’ün Ay gibi evreler gösterdiğini fotoğraflayabilir, ya da Satürn’ün halkasının eğikliğinin bakış doğrultumuza göre zamanla nasıl değiştiğini veya Jüpiter’in uydularının fotoğrafını çekebilirsiniz.
Fotoğrafını çekmek istediğiniz cisme göre sadece bir cep telefonu bile yeterli olabilir, ama takip sistemi olan bir teleskobunuz varsa o zaman tabii sizi kimse tutamaz. Tek engel hayal gücünüz, sabrınız ve azminiz diyebiliriz. Güzel bir bulutsu, açık ya da kapalı yıldız kümesi, hatta komşu gökadamız Andromeda’yı bile fotoğraflamak mümkündür.
Yeterince karanlık bir yerdeyseniz cep telefonunuzun uzun pozlama ayarını kullanarak 15 saniyelik poz süresi ile Samanyolu’nun fotoğrafını çekmeniz mümkündür. Ama bunun için gerçekten de karanlık bir yerde olmanız gerekmekte, ıssız bir koy, orman ya da gözlemevi bahçesi gibi bir yer gibi.
Bulutların varlığı ise genellikle istenmeyen bir durumdur fakat kimi zaman sanatsal fotoğraflar çekebilmek için görüntünün bir yerinde ufak bir parça bulut görmek hoşunuza gidebilir. Bunun dışında Dolunay’lı geceler sadece astrofotoğraf çekmek için değil, genel olarak gözlem yapmak için de pek tercih edilmemektedir. Çünkü dolunay çok fazla ışık kirliliğine neden olmakta ve çoğu sönük cismi görmemizi engellemektedir.
Şimdi biraz beyin fırtınası yapalım. Çıplak gözle baktığımız zaman en kolay gördüğümüz gök cismi “Ay”. Dolayısıyla Ay’ın fotoğrafını çekmek kolay diyebilir miyiz?
Çıplak Gözle en kolay gördüğümüz gök cismi Ay olsa da cep telefonu ile hiçbir yardımcı alet kullanmadan Ay’ın fotoğrafını çekebilmek biraz zordur. Ay’ın üzerindeki kraterleri, tepe ve okyanusların gölgelerini güzelce görebilmek için Ay’ın Hilal veya ilk dördün evresinde olmasını tercih etmenizde fayda var. Genellikle dolunayda güzel ay fotoğrafı çekilir diye düşünülse de Dolunay zamanı Ay’ın tüm yüzeyi aydınlık olduğu için o kadar fazla ışık bizim Ay yüzeyinde görmek istediğimiz yapıları net bir şekilde görmemize zorluk çıkaran bir unsur olmaktadır.
Peki astrofotoğraf için cep telefonu değil de fotoğraf makinesi kullanacaksak onun özellikleri nasıl olmalı? Poz süresini ayarlayabileceğiniz bir fotoğraf makinesi edinmeniz önemlidir, çünkü aksi halde compact fotoğraf makinelerinin cep telefonlarından çok da bir farkı bulunmamaktadır. Buna ek olarak, objektifi değişebilen bir makine varsa seçenekleriniz daha da artacaktır. Genel olarak SLR veya DSLR türü fotoğraf makineleri bu şekilde oluyor zaten. Tamamen manuel, görüntüyü de film üzerine alan bir makine kullanacaksanız o zaman zaten iş bambaşka bir boyuta geçiyor, ondan şimdi bahsetmeyelim. Zaten konuyu da üstadlarına bırakmak gerekir diye düşünüyoruz.
Astrofotoğraf çekerken dikkat etmeniz gereken bir kaç unsur bulunmaktadır. Bunlardan birincisi demin de bahsettiğimiz gibi poz süresidir. Gök cisimlerinin fotoğrafını çekebilmek için kameranızı uzun süre onlara doğrultmanız ve fotoğrafını çekmek istediğiniz kaynaktan yeterli sayıda foton birikmesini sağlamanız gerekiyor. Yıldızlar ve Ay hariç diğer gök cisimleri oldukça sönük oldukları için ancak onlardan gelen fotonların belirli bir süre birikmesi sayesinde görüntülerini elde edebilirsiniz. Buna da uzun pozlama adı verilmektedir.
Buna uzun pozlama deniyor ama bu uzun pozlama ne kadar uzun, ya da ne kadar kısa olmalıdır? En az 10 saniye, en fazla da 20 saniye poz süresi verirseniz dünyanın dönüş hızından etkilenmeden, yıldızları çizgi değil nokta olarak görüntüleyebilir ve aynı zamanda yıldızların fotoğrafını çekebilecek kadar da foton toplamış olursunuz. En önemli unsurların başında bu nedenle poz süresi gelmektedir. Tabii ki bir takip motorunuz varsa o zaman poz süresini 20 saniye değil, 20 dakika da verebilir ve çok daha sönük cisimleri de fotoğraflayabilirsiniz.
Bir diğer önemli parametre ise ISO denilen, fotonları toplayan, fotoduyar yüzey dediğimiz bölgenin, dijital kameralarda CCD yüzenin, fotonlara ne kadar hassas olduğudur.
“Kameramızı daha duyarlı hâle getirebiliyorsak, doğrudan en yüksek hassasiyet ne ise onu seçelim o zaman?” Böyle düşünebilirsiniz ama hassasiyeti arttırtıkça görüntüdeki kumlanma yani gürültü oranı da artacağı için bu her zaman en iyi sonucu vermez. Ay gibi parlak bir cismin fotoğrafını çekerken düşük ISO kullanmak makul olabilir, ama sönük bir kuyrukluyıldızı çekerken daha yüksek ISO değerini tercih etmelisiniz.
Bir diğer önemli parametre diyafram açıklığı dediğimiz şey. Bunu daha iyi anlamak için göz bebeğimizi örnek alalım. Çok aydınlık bir ortamda göz bebeğimiz küçülürken oldukça karanlık bir ortamda göz bebeğimiz iyice açılır ve olabildiğince çok foton toplamak ister. Fotoğraf makinesinin diyaframı da tıpkı böyledir. Parlak bir cismin fotoğrafını çekerken diyaframı küçültür, yıldız fotoğrafı çekerken diyaframı olabildiğince büyük tutarız.
Dikkat etmemiz gereken son bir şey daha var, o da görüntünün odaklanması. Genellikle yıldızların sonsuz uzaklıkta olduğunu var saydığımız için odağı sonsuza ayarlamak teoride yeterli olsa da pratikte kameranızın sonsuzdaki odağının gerçekten de ihtiyacınız olan netliği verip vermediğini bir kaç fotoğraf ile test etmenizde fayda olur.
Yani anlayacağınız üzere tüm bu parametreleri çekeceğiniz cisme göre ayarlamanız lazım. Örneğin Samanyolu’nu çıplak gözle görebildiğimiz bir yerde iseniz en fazla 30 saniyeye kadar poz süresi verdiğinizde bulanıklaşma olmaksızın Samanyolu’nun fotoğrafını çekebilirsiniz. Benzer şekilde bir takımyıldız fotoğrafı çekmek isterseniz yine 10, 20, 30, saniye gibi poz süreleri verebilirsiniz takip motorunuz olmadığı takdirde. Yıldızizi fotoğrafı çekmek istiyorsanız O zaman dünyanın kendi etrafında dönüşü zaten bizim ihtiyacınız olan etkiyi yaratacak. fotoğraf makinenizi dilediğiniz kadar uzun poz süresi verip saatlerce bıraktığınız zaman gökyüzündeki yıldızların Kutup yıldızı etrafında yay benzeri çizgiler çizdiğini göreceksiniz. Meteor fotoğrafı çekmek istiyorsanız yine Yıldızizi çeker gibi uzun poz süresi verebilirsiniz. Kameranızı meteor yağmurunun saçılma noktasına yönlendirirsiniz daha çok miktarda meteor görürsünüz. fakat genellikle Bunlar kısa meteorlar olur, daha uzun meteorlar fotoğraflamak istiyorsanız saçılma noktasından birazcık uzaklaşmanız da fayda var. Yıldızizlerinin hepsi birbirine paralel olurken meteorun fotoğraftaki görüntüsü bu Yıldızizlerini kesen bir çizgi şeklinde olacak.Eğer takip motorunuz varsa o zaman meteor fotoğrafı çekmek çok daha farklı bir boyut alıyor diyebilirim. Çünkü dilediğiniz bölgeye makinanızı yönlendirip yıldızların hareketini takip ettiğiniz zaman Yıldızlar çizgi değil gökyüzünde gördüğümüz gibi nokta kaynak şekilde pırıltılar olarak çıkacaktır fotoğrafınızda da.
Peki fotoğraf makinesini bir de teleskoba bağlarsak? İşte o zaman tadından yenmez diyebiliriz. Çünkü teleskoba bağladığınız zaman hem derin uzay cisimlerini görebiliyor, hem de teleskobun takip sistemi sayesinde fotoğraf makinemiz gök cisminin hareketini takip edeceği için dilediğiniz kadar uzun poz süresi verebilirsiniz demek oluyor.
Takip sisteminden çokça söz ettik. Bu sistemin ne olduğunu da sizler için biraz açıklayalım.
Artık modern bilim sayesinde biliyoruz ki gökyüzündeki cisimlerin hareketi bizim etrafımızda dolandıkları için değil, Dünya’nın kendi etrafında dönmesinden kaynaklanıyor. Dünya sürekli kendi etrafında döndüğü için Güneş gibi yıldızlar da doğuyor ve batıyor. Takip sistemi dediğimiz şey aslında Dünya’nın dönüş hızına eş ama ters yönde hareket eden bir sistem. Eğer fotoğraf makinenizi bu şekilde hareket eden bir motor üzerine yerleştirirseniz o zaman yıldızların hareketini elimine etmiş olursunuz ve ne kadar uzun poz süresi verirseniz verin yıldızları nokta kaynak olarak görüntülemeyi başarabilirsiniz.
Bugünlerde tabii ki astronomi meraklılarının odağında NeoWise kuyrukluyıldızı var. Kuyruğu da 6-7 derece civarında. Üstelik çıplak gözle de görülebiliyor. Gerçekten de çıplak gözle kuyrukluyıldız görebilmek bile çok büyüleyici bir şey bizce. Hele ki cep telefonu gibi basit ve herkesin elinin altında olan bir şeyle bunun fotoğrafını çekebilmek bambaşka.
NeoWise Kuyrukluyıldızı 16 Temmuz’a kadar sabah güneş doğmadan önceki 1-1,5 saat içinde doğu ufkunda süzülüyor. 16 Temmuz’dan sonra ise Güneş battıktan hemen sonra görülebilir olacak. Bunun haricinde tabii ki Ay her zaman menümüzde var. Astrofotoğraf çekmeyi öğrenmeye başlayacaklar için biz genellikle takımyıldızları tek bir karede görüntülemeye çalışmalarını öneriyoruz. Malum yaz takımyıldızları arasında Kuğu, Kartal ve Lir olarak da bilinen Çalgı var. Bunların bir asterizmi olan Yaz Üçgeni de astrofotoğrafçılığa başlayanların pratik yapacakları şeyler olabilir.
astronotlar.org@gmail.com e-posta adresimize konuştuğumuz içeriklere dair düşüncelerinizi belirtebilir, değinmemizi istediğiniz konuları yazabilir, bir kitap, link veya bilgi paylaşımında bulunabilirsiniz. Sosyal medya hesaplarımızı Instagram ve Twitter’dan “astro_notlar” olarak takibe almayı unutmayın! Facebook’tan vazgeçmem diyenler ise bizi AstroNotlar sayfasında bulabilirler. Gelecek hafta görüşünceye dek, gökyüzüne iyi bakın, hoşçakalın!
E-posta: astronotlar.org@gmail.com
Facebook: facebook.com/astronotlar.org
Instagram: instagram.com/astro_notlar
Twitter: twitter.com/astro_notlar
Anchor: anchor.fm/astronotlar
KAYNAKLAR VE GÖRSELLER
https://skyandtelescope.org/wp-content/uploads/PR_Vic_Neowise_Jul10-15_Morning.jpg
https://skyandtelescope.org/wp-content/uploads/PR_Vic_Neowise_Jul15-23_Evening_BIg_1800.jpg
http://ikizler.org/displayimage.php?album=483&pid=6462#top_display_media
http://ikizler.org/displayimage.php?album=582&pid=6441#top_display_media
http://ikizler.org/displayimage.php?album=203&pid=6004#top_display_media